Artık asırlık bir çınar ağacı olan Türkiye Cumhuriyeti, 29 Ekim 1923’ten önce, aslında 23 Nisan 1920’den bu yana devlet olarak faaliyet gösteriyordu.
Dolayısıyla Cumhuriyetin ilanından önce Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni tanıyan ülkeler aslında devleti tanımaktaydı.
Peki bunu tanıyan ilk devletler hangileriydi? Sizler için derlediğimiz bu içeriğimizde TBMM ile ilk bağlantıları hangi devletlerin kurduğunu yazdık.
4 Eylül 1919’da Direniş Örgütlerini birleştiren direnişçiler, 23 Nisan 1920’de Ankara’da Meclis’i açarak adeta bir devlet gibi hareket etmeye başladılar. 29 Ekim 1923’te ilan edilecek yeni cumhuriyetten önce Türkiye Büyük Millet Meclisi ile ilişkiler kuran devletler, aslında Türkiye’yi tanıyan ilk ülkeler olarak literatüre geçmiştir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, 3 Aralık 1920’de Ermeni hükümetiyle ilk resmi anlaşmasını imzaladı.
Gümrü Barış Anlaşması ile Doğu’da Ermenilerle olan yerel çatışmalar sona erdi. Böylece Ermenistan, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni meşru otorite olarak kabul eden ve tanıyan ilk ülke oldu. Türkiye lehine yapılan bu anlaşmayla Ermenistan, Doğu Anadolu’daki iddialarından vazgeçmiş ve Kars şehrinin tamamını TBMM’de temsil etmişti.
Bu adım, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin resmi makam olarak ilk dış politika adımı ve başarısıydı.
Doğu Cephesi’ndeki bu başarı ve mutabakat, Milli Mücadele’nin silahlı safhasında Ankara hükümetini büyük ölçüde rahatlattı. Doğudaki Ermenilerle yapılan barış, Ankara hükümetinin Batı Cephesinde Yunanistan’a odaklanmasına olanak sağladı.
Bu dönemde başarılı bir askeri harekatla Ermenileri barış yapmaya ve TBMM’yi tanımaya zorlayan Kazım Karabekir Paşa, Kars Fatihi olarak tanındı.
Gümrü Anlaşması’nın imzalanmasında Sovyet Rusya’nın da doğrudan rolü ve katkısı vardı. Çünkü Sovyetler, Büyük Britanya’nın kontrolündeki Anadolu’da kendi çıkarlarına aykırı bir parçalanma gördüler.
Bu nedenle Sovyet Rusya, Milli Mücadele boyunca Ankara hükümetini destekledi.
Afganistan, Türkiye Büyük Millet Meclisi ile resmi anlaşma imzalayan ilk İslam ülkesi oldu. Milli Mücadele’ye büyük bir coşkuyla destek veren Afgan halkı ve hükümeti, 1 Mart 1921’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni resmen tanıdı.
Türk ve Afgan heyetleri Moskova’da bir araya gelerek bir ittifak anlaşması müzakere etti.
Taraflardan birine yönelik saldırının diğerine karşı gerçekleştirilmesi gibi son derece üst düzey dostluk konularını içeren anlaşma, iki devletin ortak çıkarlarına ve çabalarına dayanıyordu.
Anlaşmanın imzalanmasının ardından Türk-Afgan dostluğu daha da güçlendi.
Dostluk memorandumunun giriş metni şu sözlerle başlıyordu: “Büyük Türkiye Devleti ile Afganistan, yürekleri umut ve kutsal amaç dolu, gönülden bağlı, objektif ve ahlaki açıdan tamamen yüksek ortak çıkarlara sahiptirler… “
Afganistan’ın yanı sıra İran, Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara hükümetine en büyük desteği veren İslam ülkesiydi.
Bir diğer Müslüman topluluk olan Hintli Müslümanlar da Ankara’ya büyük miktarda mali yardımda bulundu. Ancak o dönemde Pakistan kurulmadığı ve Hintli Müslümanların ayrı bir devleti bulunmadığı için devletlerarası bir anlaşma yapılmadı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni tanıyan ilk İtilaf Devletleri Fransa’ydı. Güney cephesinde, özellikle de Gaziantep’te büyük bir direnişle karşılaşan Fransa, 1920’lerin sonlarında Anadolu’daki durumunu gözden geçirmeye başladı.
Kurtuluş Savaşı’nı yakından takip eden Fransa, düzenli ordunun kurulmasının ardından Türk Ordusu’nun Yunanistan’a karşı kararlı mücadelesini gözlemledi.
Burada dönüm noktası Eylül 1921’deki Ankara savunmasıydı.
Türk Ordusu 22 gün 22 gece savunduğu Ankara’yı kaybetmeyip Yunan Ordusunu geri püskürtünce Fransa, TBMM’ye yaklaşma kararı aldı.
Fransa Cumhuriyeti eski bakanlarından Henry Franklin-Bouillon’u gayri resmi olarak Ankara’ya gönderdi. 9 Haziran 1921’de Ankara’ya gelen Bouillon, yaklaşık iki hafta boyunca Mustafa Kemal Paşa, Hariciye Vekili Yusuf Kemal Bey ve Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa ile görüşmelerde bulundu.
Ankara hükümetinin kararlılığını ve savaş alanındaki direnişini gören Fransa, TBMM ile anlaşarak Güney Cephesini tamamen boşalttı.
Bu diplomatik başarı Ankara hükümetini büyük ölçüde rahatlattı. Çünkü Güney’den çekilen Fransız birlikleri arkalarında önemli miktarda silah bıraktı. Ayrıca hem Doğu hem de Güney cephesini anlaşmalarla güvence altına alan Türkiye Büyük Millet Meclisi, tamamen Batı Cephesi’ndeki savaşa odaklandı.
Gelelim Cumhuriyet dönemine, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanından sonra ilk diplomatik ilişkilerin kurulduğu ülkelerden biri sizi çok şaşırtacak.
Güney Amerika ülkesi Şili ile 30 Ocak 1926’da imzalanan dostluk anlaşması sonucunda her iki ülke de birbirini tanıdı.
1930 yılında Şili’de Türk Büyükelçiliği açıldı. Başkent Santiago’da Atatürk Meydanı ve Anıtı açıldı.
Şili, Türkiye Cumhuriyeti’ni resmen tanıyan ilk Latin Amerika ülkesi oldu.
